O tutoringu słów kilka…
Rozwój wymaga samoświadomości. Samoświadomość jest zarówno punktem wyjścia do rozwoju, jak i podstawowym jego narzędziem. […] proces ten musi rozpoczynać się od osobistej transformacji – odkrycia siebie i swoich możliwości, poznania swoich mocnych i słabych stron, źródeł wpływu na ludzi, słowem – poznania swojego potencjału.
(Katarzyna Czayka-Chełmińska 2007:42)
Tutoring akademicki stanowi nienową, a wręcz sięgającą antycznych korzeni formułę kształcenia poprzez dialog i pobudzanie studentów do krytycznego, samodzielnego myślenia. Jako forma dydaktyki sięga 18-wiecznej tradycji anglosaskiej, w której zdominował formę prowadzenia zajęć na Uniwersytetach w Oxford i Cambridge. Był od zawsze osadzony w humanistycznym, liberalnym i antropocentrycznym nurcie nakierowania na rozwijanie człowieka z całą jego indywidualną formą intelektualną i poznawczą.
Dzisiejsza rzeczywistość Europy i świata, po kilkuset latach od pierwszych wdrożeń tutoriali jako podstawowej formy kształcenia w Oxbridge a tysiącleciach od spacerów Sokratesa z uczniami po Agorze, zmieniła się wieloaspektowo i na trudną do opisania skalę. Dotyczy to również edukacji wyższej jako najsilniejszego pola rezonujących zmian kulturowo-społecznych i politycznych. Kształcenie studentów transformowało zarówno w wymiarze ideologicznym, jak i strukturalnym przez dziesięciolecia najnowszej historii, w różnym tempie w różnych krajach Europy. Tutoring nie wpisał się w tradycję edukacji formalnej w polskiej akademii aż do schyłku ubiegłego stulecia.
I wówczas nie stanowił standardowej formy kształcenia, gdyż pojawiał się wyspowo w tych uczelniach publicznych i niepublicznych w Polsce, do których „importowali” go pojedynczy profesorowie przybywający z kręgów akademii krajów zachodniej Europy, głównie Anglii. Dopiero od około 2010 roku i później tutoring pojawił się na kilku największych publicznych uniwersytetach oraz politechnikach w kraju jako pierwotnie pewna odmiana i innowacja, a powoli jako rozpoznawalna marka jakości i powrót do antycznych korzeni: edukacyjnego dialogu Ucznia z Mistrzem.
Czym jest tutoring w jego współczesnej odsłonie (i w kilkunastu zaledwie zdaniach)?
Jest edukacją w dialogu, zarówno w rozumieniu retorycznym i komunikacyjnym, jak i filozoficznym (u jego podstaw leży pedagogika dialogu i personalistyczna). Opiera się na subtelnym kierowaniu przez tutora procesem samodzielnego odkrywania świata (w tym również siebie w odsłonie rozwojowej) przez studentów. Seria tutoriali, złożona przeważnie z 8-10 spotkań z jednym/jedną tutee, jest w swojej odsłonie naukowej nakierowana na analizę określonego zakresu materiału przedmiotowego, ale jego analiza jest konsolidacją rozwoju naukowego oraz osobistego uczestników tutoriali. Celem tutora nie jest podaż i interpretacja odkrywanej wiedzy, a konstruktywistyczne wyłuskanie u podopiecznego własnych wartościowań, opinii, przekonań na podstawie lektury, rozmów i głównego narzędzia dydaktycznego w tutoringu oksfordzkim – eseju tutorskiego. Esej jest narzędziem myślenia, a nie narzędziem pomiaru i oceny. Jest w pewnym sensie transkrybowanym procesem myślowym studentki lub studenta, którego wersja dojrzewa razem z jego lub jej dojrzewaniem intelektualnym.
Tutoring przynosi niezwykłe rezultaty
Są to owoce w obszarach zarówno rozwoju osobistego studentów, jak i ich intelektualnego dojrzewania. Co istotne, dojrzewają w tym procesie także tutorzy. Są przewodnikami w tutoringu, ale by dobrze przewodzić, sami się przygotowują, zmieniają, podążają za pasjami tutees. Tutor nie jest akademikiem – wykładowcą, przychodzącym na tutorial z gotowym wykładem. Jest zawsze otwartą książką, słuchaczem, który dopiero w relacji danego spotkania orientuje się w którym kierunku ono podąży. Nie raz to tutor dowiaduje się czegoś zupełnie nowego od swojego studenta. Następuje transformacja ról, odwrócenie kierunku przepływu wiedzy, inspiracji oraz zaskoczeń poznawczych.
„Wymarzony uniwersytet przyszłości (…) będzie z pewnością masowy, otwarty dla każdego chętnego. Powinien jednak zapewniać oprócz masowości ścieżki specjalne dla tych, którzy chcą więcej i głębiej.”
(Jerzy Axer, Uniwersytet Warszawski)
Tutoring podnosi także kulturę uczenia się, studiowania oraz kulturę organizacji uniwersytetu. Organizacja oparta o zasady zrównoważonej kooperacji, która dla wielu akademików prezentuje ważny cel, obejmuje rozwój wszystkich członków akademickiej społeczności. Oznacza to także zauważanie oraz eliminację przez akademików własnych deficytów o obszarze budowania relacji, organizacji procesów dydaktycznych oraz rodzaju komunikacji ze studentami. Wnosi również wspólne myślenie o jakości nie tylko własnej pracy, ale współpracy akademickiej, jawności badań, kooperacji i innowacyjnej przedsiębiorczości w obszarze badań oraz dydaktyki. Tutorzy zmieniają się i dojrzewają akademicko w tutoringu równolegle do swoich studentów. Transformują z ról nauczycieli akademickich w kierunku ról wychowawców i życzliwych mentorów. Stają się dla tutees znaczącym Innym.
„Wychowawca wychowujący w optyce funkcjonowania oddziałuje jedynie na intelekt i pamięć wychowanka, (…) a wychowawca wychowujący osobę, kieruje swój apel do całej osoby, chcąc uzdolnić ją do samodzielnego formułowania sądów o rzeczywistości”
(Gadacz 2008: 60-61)
Wychowanie niefunkcjonalne, nieinstrumentalne, może odbywać się tylko w dialogu Ucznia i Mistrza. Dlatego tutoring w murach uczelni wyższej w Polsce (za Karpińska-Musiał 2016):
- stanowi wyjątkową ofertę dla studentów, opartą na wolności, pozwalającą na niewykluczanie najlepszych oraz wspieranie poszukujących,
- kształci do doskonałości na miarę możliwości – jest alternatywą dla kształcenia masowego,
- pobudza do myślenia krytycznego przez praktykowanie pisania refleksyjnego (reflective writing), uznanego za najsilniejszy sposób konstruowania kompetencji metapoznawczych, akademickich oraz poznawczych (Ryan i Campa 2000, Fink 2003)
Tutoring w polskiej akademii rozwija się metodą kuli śnieżnej. Od pierwszych oddolnych inicjatyw w paru uniwersytetach w Polsce, do których należy również Uniwersytet Gdański od 2014 roku, przeobraża się w pożądane i „zaraźliwe” dobro, którym dzieli się między sobą już kilka tysięcy akademików w całym kraju. Projekt MNiSW „Mistrzowie Dydaktyki” wykorzystując koncepcję tutoringu rozpalił nadzieje jeszcze większej rzeszy nauczycieli akademickich głodnych dobrej, relacyjnej i inspirującej formy kształcenia. Warto mieć na uwadze fakt, że rosnące grono tutorów w każdej uczelni rodzi nowe potrzeby wsparcia, superwizji i mentoringu dla nich właśnie. Procesy tutorskie prócz niewątpliwych blasków i sukcesów dla obu stron, bywają niełatwe, wymagające energii intelektualnej i nierzadko emocjonalnej. Dlatego też na centrach takich jak Centrum Doskonalenia Dydaktycznego i Tutoringu spoczywa odpowiedzialne zadanie zbudowania zaplecza eksperckiego wspierającego początkujących lub już praktykujących tutorów pracujących indywidualnie ze studentami.
Taką przestrzeń merytorycznego wparcia i superwizji tworzy dla Państwa od kwietnia 2021 nasz Zespół Ekspertów, doświadczonych w wieloletniej pracy tutorskiej ze studentami oraz kształceniu tutorów akademickich z całej Polski.
Zapraszamy do współpracy i dialogu!
Zespół CDDiT
(opracowała Beata Karpińska-Musiał)
